Κριτική-παρουσίαση του βιβλίου του Ιταλού ιστορικού Nunzio Pernicone με τίτλο «Carlo Tresca: Portrait of a Rebel» (εκδόσεις Palgrave MacMillan)

Ο Carlo Tresca είναι ένας από εκείνους τους επαναστάτες εργαζόμενους των οποίων μνήμη αξίζει να τιμάται και η άριστη βιογραφία του Nunzio Pernicone εκπληρώνει ακριβώς αυτόν το σκοπό. Ο Pernicone έγραψε, βέβαια, λίγο πιο παλαιότερα μια άριστη ιστορία του ιταλικού αναρχικού κινήματος (στα αγγλικά ο τίτλος είναι «Italian Anarchism: 1864-1892», εκδόθηκε από τις εκδόσεις του Πανεπιστημίου Princeton το 1993), αλλά και αυτή η εργασία του παρουσιάζει ισάξιο ενδιαφέρον για τους αναρχικούς. Ο συγγραφέας συμμερίζεται, προφανώς, τον αναρχισμό και γράφει με μεγάλη συμπάθεια και γνώση για το αντικείμενό του. Τέτοιοι ιστορικοί είναι σπάνιοι.

Ο Carlo Tresca ήταν γόνος μεσοαστικής οικογένειας και γεννήθηκε στην Ιταλία το 1879. Έγινε σύντομα σοσιαλιστής και πήρε ενεργό μέρος στην Ομοσπονδία Εργαζομένων Ιταλικών Σιδηροδρόμων πριν μεταναστεύει στις ΗΠΑ σε ηλικία 25 χρόνων. Μόλις έφτασε στις ΗΠΑ, εκλέχτηκε γραμματέας της Ιταλικής Σοσιαλιστικής Ομοσπονδίας Βόρειας Αμερικής και συμμετείχε ενεργά στους ταξικούς αγώνες. Η συμπάθειά του προς τη σοσιαλδημοκρατία μετατράπηκε γρήγορα σε συμπάθεια προς το συνδικαλισμό, δεδομένου ότι αντιλήφθηκε τον έμφυτο ρεφορμισμό των σοσιαλδημοκρατικών ιδεών και τη σημασία της άμεσης δράσης του συνδικαλισμού.

Συνδέθηκε με την IWW, συμμετέχοντας στις απεργίες των ανθρακωρύχων της Πενσυλβανίας, πριν αναμιχθεί σε αρκετές και σημαντικές (ακόμη και θρυλικές) απεργιακές και άλλες δραστηριότητες. Βαθμιαία, οι συνδικαλιστικές του ιδέες τον οδήγησαν στην υιοθέτηση του αναρχοσυνδικαλισμού και έγινε ένας από τους κύριους αναρχικούς των ΗΠΑ, ιδιαίτερα στις γραμμές της ιταλο-αμερικανικής κοινότητας.

Ο Pernicone μας δίνει στο βιβλίο του την εικόνα μιας βαθιά ζωηρόχρωμης και χαρισματικής φυσιογνωμίας που διαδραμάτισε βασικό ρόλο στους πολυάριθμους αγώνες για τα δικαιώματα των εργαζομένων. Ήταν εκδότης εφημερίδων. Εξέδιδε τη εφημερίδα «Il Martello» («Το Σφυρί») για πάνω από 20 χρόνια. Ήταν άριστος και φλογερός συγγραφέας, προπαγανδιστής καθώς επίσης και οργανωτής. Ήταν ο ευτυχέστερος στο εσωτερικό των αγώνων, ανταποκρινόμενος σε οποιαδήποτε κλήση για βοήθεια στην προσπάθεια ενθάρρυνσης των Ιταλών εργαζομένων να απεργήσουν και να αγωνιστούν. Ο τρόπος προπαγάνδισής του ήταν θρυλικός και στους εργατικούς αγώνες στους οποίους έπαιξε σημαντικότατο ρόλο συμπεριλαμβάνονται η νικηφόρα απεργία στο Lawrence (1912), η απεργία των κλωστοϋφαντουργών στο Little Falls της Νέας Υόρκης (1912), η απεργία των εργαζομένων ξενοδοχείων της Νέας Υόρκης (1913), η απεργία στο Paterson, η απεργία των εργαζομένων μεταξιού στο Νιού Τζέρσεϊ (1913) και η απεργία των ανθρακωρύχων στο Mesabi Range της Μινεσότα (1916).

Διαδραμάτισε, επίσης, σημαντικό ρόλο στον ανεπιτυχή αγώνα σωτηρίας των Sacco και Vanzetti. Μετά από τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Carlo Tresca έστρεψε τα πυρά του εναντίον του φασισμού και της λενινιστικής-σταλινικής τυραννίας.. Ήταν ο πρώτος και φλογερός αντίπαλος του φασισμού, γινόμενος γρήγορα ο κύριος αντιφασίστας στις ΗΠΑ. Οι δραστηριότητές του προκάλεσαν την έχθρα του ίδιου του Μουσολίνι και του καθεστώτος του, δεδομένου ότι ο Tresca διαδραμάτισε βασικότατο ρόλο (και πολιτικά και φυσικά) στο σταμάτημα της διάδοσης του φασισμού ανάμεσα στην ιταλο-αμερικανική κοινότητα (γι’ αυτό και έγινε απόπειρα δολοφονίας του το 1926).

Ο Pernicone φέρνει με πολλές λεπτομέρειες στην προσοχή του αναγνώστη το πόσο πρόθυμο ήταν το «δημοκρατικό» αμερικανικό κράτος να βοηθήσει τη φασιστική Ιταλία με την προσπάθεια να απελαθεί ο Tresca. Εξιστορεί, επίσης, πώς ο Tresca έστειλε στον Μουσσολίνι ένα τηλεγράφημα την ημέρα των γενεθλίων του δεύτερου. Πριν μεταναστεύει στην Αμερική, ο νεαρός Tresca έπρεπε να συναντηθεί με τον Μουσσολίνι (ο οποίος ήταν τότε από τους ηγέτες των αριστερών σοσιαλιστών) μόνο και μόνο για να τον ενημερώσει ότι η παραμονή του στις ΗΠΑ θα τον μετέτρεπε (τον Tresca) σε έναν πραγματικό επαναστάτη. Το τηλεγράφημα αυτό του Tresca, λοιπόν, υπενθύμισε απλώς στον Μουσσολίνι ότι ο Tresca είχε δίκιο!

Αντίθετα από πολλούς άλλους κατά την περίοδο εκείνη, ο Tresca δεν είχε έτρεφε αυταπάτη για τη Σοβιετική Ένωση. Αντιλήφθηκε πώς το καθεστώς Λένιν συνέτριψε την πραγματική επανάσταση στη Ρωσία και αντιτάχθηκε στο νέο «σοσιαλιστικό» καθεστώς με το ίδιο σθένος όπως και στο φασισμό. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920, εντούτοις, ο Tresca προσπάθησε να συνεργαστεί με όλους τους αντιπάλους του φασισμού, ακόμη και τους κομμουνιστές (γιατί δεν αμφέβαλε ποτέ για την ανδρεία των μαζών και αναγνώρισε την προθυμία τους να παλέψουν εναντίον του φασισμού). Οι προσπάθειές του να οικοδομήσει ενιαίο αντιφασιστικό μέτωπο εξιστορούνται με λεπτομέρειες από τον Pernicone, καθώς και οι προσπάθειες των σταλινικών να θέσουν υπό τον άμεσο έλεγχό τους τέτοιους οργανισμούς. Οι σταλινικές αυτές μανούβρες, μαζί με τον αντεπαναστατικό ρόλο των σταλινικών στην Ισπανική Επανάσταση, ανάγκασαν τον Tresca να εντείνει τον αντι-λενινισμό του κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1930, έως ότου αντιτάχθηκε σε οποιαδήποτε μορφή συνεργασίας με τους σταλινικούς. Φυσικά αυτό που κέρδισε ήταν το μίσος των δεύτερων γι’ αυτόν.

Ο αγώνας του Tresca για την ελευθερία, την ισότητα και την αλληλεγγύη συνεχίστηκε μέχρι τη δολοφονία του σε ηλικία 63 χρόνων. Αν και κανείς δεν κατηγορήθηκε ποτέ για τη δολοφονία, ο Pernicone κάνει στην εργασία του μια αρκετά αξιοσημείωτη αξιολόγηση των στοιχείων και των αντιτιθέμενων θεωριών (στους υπόπτους περιλαμβάνονται οι σταλινικοί, οι φασίστες και η Μαφία) πριν υποδείξει το μέλος της Μαφίας Carmine Galante. Αρκεί να πούμε εδώ ότι, ο τίτλος μιας προηγούμενης βιογραφίας του Tresca, στην οποία συνοψίζεται σίγουρα η ζωή του, είναι: «Όλοι οι σωστοί εχθροί»! Η βιογραφία αυτή είναι το προϊόν εργασίας διαρκείας πάνω από 30 χρόνια και ο συντάκτης θαυμάζει σαφώς τον Tresca. Εντούτοις, δεν γίνεται πλύση εγκεφάλου και το βιβλίο του Pernicone παρουσιάζει ανάγλυφα τα προτερήματα και ελαττώματα αυτού του ακούραστου και άφοβου πρωτοπόρου της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Είναι ένα πολύ καλό βιβλίο, που όχι μόνο φέρνει στο φως τη καταπληκτική ιστορία του Tresca, αλλά φέρνει στο φως και τον κόσμο του ριζοσπαστικού κινήματος αυτής της εποχής.

Ένα πράγμα που «χτυπά» τον αναγνώστη είναι πόσο σεχταριστικό ήταν το αναρχικό κίνημα εκείνης της περιόδου. Ο Tresca συγκέντρωσε, επίσης, στο πρόσωπό του το μίσος των αντι-οργανωτικών αναρχικών, οι οποίοι ακολούθησαν τον Luigi Galleani και οι οποίοι δεν σταμάτησαν να τον λοιδορούν (με μεγάλη χαρά των φασιστών των δεκαετιών 1920 και 1930 φυσικά). Ούτε οι επιστολές από τους Malatesta, Goldman και Berkman δεν μπόρεσαν να σταματήσουν τις προσωπικές αυτές επιθέσεις. Φαίνεται παράξενο που βλέπουμε ότι, σήμερα, εξελίσσεται μια παρόμοια διαδικασία με τους αντι-οργανωτικούς αναρχικούς (όπως οι πρωτογονιστές) οι οποίοι επιτρέπουν παρόμοιες επιθέσεις. Θα ήταν σημαντικό να σκεφτεί κανείς ότι μπορούμε να πάρουμε μερικά μαθήματα από το παρελθόν!

Εν κατακλείδι, το βιβλίο του Pernicone είναι ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο και συστήνεται. Η μνήμη του Tresca πρέπει να τιμηθεί σήμερα από όλους τους μαχητές για την ελευθερία και ο Pernicone έχει προσφέρει και στον Tresca και στο κίνημά μας μια μεγάλη υπηρεσία με τη συγγραφή αυτής της βιογραφίας ενός άδικα λησμονημένου πρωτοπόρου της ελευθερίας. Ας εμπνεύσει πολύ περισσότερους!

* Το κείμενο γράφτηκε από τον Anarcho και δημοσιεύτηκε στο www.anarkismo.net στις 9 Μάη 2006. Ελληνική μετάφραση «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μελβούρνη, 16 Μάη 2006.