Peter Kropotkin

Η κατάκτηση του ψωμιού

Κεφάλαιο 1: Ο πλούτος μας

Ι

Το ανθρώπινο γένος έχει προχωρήσει πολύ από τις εποχές εκείνες που ο άνθρωπος κατασκεύαζε πρωτόγονα αντικείμένα από πυριτόλιθο και ζούσε από την πρόσκαιρη λεία του κυνηγιού, αφήνοντας μόνη παρακαταθήκη στα παιδιά του ένα καταφύγιο ανάμεσα στα βράχια, μερικά πενιχρά εργαλεία — και τη Φύση, την απέραντη, ακατανόητη και τρομερή, με την οποία θα έπρεπε να παλεύουν για ολόκληρη την οικτρή τους ύπαρξη.

Κατά τη διάρκεια των ταραγμένων εποχών που πέρασαν από τότε, και οι οποίες διήρκεσαν πολλές χιλιάδες χρόνια, η ανθρωπότητα συγκέντρωσε αμύθητους θησαυρούς. Καθάρισε τη γη, αποξήρανε τους βάλτους, διείσδυσε στα δάση και διαμόρφωσε δρόμους. Έχτισε, ανακάλυψε, παρατήρησε, διαλογίστηκε. Δημιούργησε περίπλοκες μηχανές, εκμαίευσε από τη Φύση τα μυστικά της και υπέταξε τον ατμό. Και το αποτέλεσμα είναι πως το παιδί του πολιτισμένου ανθρώπου βρίσκει σήμερα, από τη στιγμή της γέννησής του, στην απόλυτη διάθεσή του ένα τεράστιο κεφάλαιο, συσσωρευμένο από το μόχθο εκείνων που έζησαν πριν από αυτό. Και το κεφάλαιο αυτό του επιτρέπει τώρα να αποκτήσει, απλά και μόνο με τη δική του εργασία, σε συνδυασμό με την εργασία άλλων, πλούτη που ξεπερνούν ακόμα και τα όνειρα της Ανατολής, όπως εξιστορούνται στα παραμύθια των Χιλίων και Μία Νυχτών.

Η γη έχει εν μέρει κατακτηθεί 1 και είναι έτοιμη να δεχτεί την κατάλληλη εργασία και τους καλύτερους σπόρους, έτοιμη να ανταποδώσει με πλούσιες συγκομιδές την τέχνη και τον κόπο που ξοδεύτηκε πάνω της, μια ανταμοιβή περισσότερο από αρκετή για να ικανοποιήσει όλες τις ανάγκες της ανθρωπότητας. Η μέθοδος της καλλιέργειας είναι γνωστή.

Στα μεγάλα λιβάδια 2, της Αμερικής εκατό άνθρωποι, με τη βοήθεια δυνατών μηχανών, μπορούν να παραγάγουν μέσα σε λίγους μόνο μήνες αρκετό σιτάρι για να ζήσουν δέκα χιλιάδες άνθρωποι έναν ολόκληρο χρόνο. Και εκεί όπου ο άνθρωπος επιθυμεί να διπλασιάσει την παραγωγή του, να την τριπλασιάσει ή να την εκατονταπλασιάσει, ,φτιάχνει το χώμα, φροντίζει ξεχωριστά το κάθε φυτό και εξασφαλίζει τεράστια συγκομιδή. Σε αντίθεση με τους κυνηγούς, που έπρεπε σε παλαιότερες εποχές να καλύψουν εκατό τετραγωνικά χιλιόμετρα, για να εξασφαλίσουν τροφή για τις οικογένειες τους, ο πολιτισμένος άνθρωπος συντηρεί τους δικούς του με πολύ λιγότερο κόπο και μεγαλύτερη σιγουριά, καλύπτοντας το ένα χιλιοστό μόνο αυτών των εκτάσεων.

Οι κλιματολογικές συνθήκες δεν αποτελούν πλέον εμπόδιο. Όταν δεν υπάρχει ηλιοφάνεια, ο άνθρωπος την αντικαθιστά με τεχνητή θέρμανση και βλέπουμε τον ερχομό μιας εποχής όπου και το τεχνητό φως θα χρησιμοποιείται στην καλλιέργεια φυτών. Εν τω μεταξύ, με την χρήση γυαλιού και θερμών σωλήνων ύδρευσης, ο άνθρωπος μετατρέπει μια περιοχή κάνοντας την πενήντα φορές πιο παραγωγική απ’ ότι θα ήταν στην φυσική της κατάσταση.

Τα θαύματα που έχει πραγματοποιήσει η βιομηχανία είναι ακόμη πιο εντυπωσιακά. Με τη συνεργασία αυτών των έξυπνων όντων, των σύγχρονων μηχανών – δημιουργήματα τριών ή τεσσάρων γενεών εφευρετών, στο μεγαλύτερο μέρος τους αγνώστων – εκατό άνθρωποι μπορούν να παράγουν το υλικό για την ένδυση δέκα χιλιάδων για δύο ολόκληρα χρόνια. Σε καλά οργανωμένα ανθρακωρυχεία εκατό άνθρωποι παράγουν κάθε χρόνο αρκετό καύσιμο για την παροχή θερμότητας ικανής να συντηρήσει δέκα χιλιάδες οικογένειες μέσα στο καταχείμωνο. Και δύο φορές πρόσφατα έχουμε γίνει μάρτυρες μίας υπέροχης πόλης να ανθίζει μέσα σε λίγους μήνες στο Πεδίο του Άρεως 3 , χωρίς να υπάρξει η παραμικρή διαταραχή στην εργασία του Γαλλικού έθνους.

Και αν, στη βιομηχανία όπως και τη γεωργία, όπως και σε όλο το κοινωνικό μας σύστημα, η εργασία, οι ανακαλύψεις και οι εφευρέσεις των προγόνων μας ωφελούν κυρίως τους λίγους, είναι παρ’ όλα αυτά σίγουρο πως η ανθρωπότητα, με τη αρωγή των πλασμάτων από ατσάλι και σίδερο που κατέχει, μπορεί ήδη να παρέχει μια ζωή πλούσια και άνετη σε κάθε μέλος της.

Πράγματι, είμαστε πλούσιοι, απείρως πλουσιότεροι απ’ όσο φανταζόμαστε. Πλούσιοι σε αυτά που ήδη κατέχουμε και ακόμα πλουσιότεροι στις δυνατότητες παραγωγής που γεννιούνται με τη χρήση του μηχανικού εξοπλισμού μας. Απείρως πλουσιότεροι στα κέρδη που μπορούμε να έχουμε από την ίδια τη γη, από τα εργοστάσιά μας, την επιστήμη μας, τις τεχνικές μας γνώσεις, αν μόνο τα χρησιμοποιούσαμε όλα αυτά για την ευημερία όλων μας.

ΙΙ

Εμείς, στις πολιτισμένες κοινωνίες είμαστε πλούσιοι. Μα τότε γιατί η πλειοψηφία παραμένει φτωχή; Γιατί υπάρχει αυτή η επίπονη ειλωτεία των μαζών; Γιατί, ακόμα και ο πιο καλοπληρωμένος εργάτης, νιώθει αβεβαιότητα για το αύριο, ζώντας ανάμεσα σε όλο αυτό τον πλούτο που κληρονομήσαμε από το παρελθόν, και παρά την ύπαρξη πανίσχυρων μέσων παραγωγής που θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν μια άνετη ζωή για όλους σε αντάλλαγμα λίγων ωρών καθημερινής εργασίας;

Οι Σοσιαλιστές το έχουν πει και το επαναλαμβάνουν ακούραστα. Καθημερινά το επαναλαμβάνουν, δηλώνοντας το με επιχειρήματα τους από όλες τις επιστήμες. Είναι επειδή όλα όσα είναι απαραίτητα για την παραγωγή — η γη, τα ορυχεία, οι λεωφόροι, οι μηχανές, η τροφή, η στέγαση, η παιδεία, η γνώση — όλα είναι κατειλημμένα από τους λίγους, στην πορεία αυτής της μακρόσυρτης ιστορίας ληστειών, αναγκαστικών μεταναστεύσεων και πολέμων, άγνοιας και καταπίεσης, που είναι η ιστορία της ζωής του ανθρώπου πριν μάθει να τιθασεύει τις δυνάμεις της Φύσης. Είναι επειδή, εκμεταλλευόμενοι τα υποτιθέμενα δικαιώματα τους που απέκτησαν κατά το παρελθόν, αυτοί οι λίγοι σήμερα έχουν αρπάξει τα δύο τρίτα της παραγωγής που βγαίνει από τον κόπο των ανθρώπων, τα οποία και σπαταλούν με τον πιο ανόητο και επαίσχυντο τρόπο. Είναι επειδή, έχοντας υποβιβάσει τις μάζες σε τέτοιο σημείο ώστε να μην έχουν τα μέσα για να εξασφαλίσουν τη διαβίωση τους ένα μήνα ή ακόμα και μια εβδομάδα προκαταβολικά, οι λίγοι επιτρέπουν στους πολλούς να εργάζονται μόνο υπό την προϋπόθεση να κρατούν για τους εαυτούς τους την μερίδα του λέοντος. Είναι επειδή αυτοί οι λίγοι εμποδίζουν τους υπόλοιπους ανθρώπους να παράγουν τα αντικείμενα που πραγματικά χρειάζονται και τους αναγκάζουν να παράγουν, όχι τα απαραίτητα για τη διαβίωση όλων, αλλά οτιδήποτε προσφέρει το μεγαλύτερο κέρδος στα μονοπωλιακά συμφέροντα.

Ολόκληρος ο Σοσιαλισμός είναι εκεί!

Πάρτε, για παράδειγμα, μια πολιτισμένη χώρα. Τα δάση που κάποτε την κάλυπταν έχουν καθαριστεί, οι βάλτοι έχουν αποξηρανθεί, το κλίμα έχει βελτιωθεί. Η γη αυτή έχει γίνει κατοικήσιμη. Το έδαφος που μέχρι τώρα παρήγαγε μόνο αγρία βλάστηση είναι σήμερα καλυμμένο με πλούσιες σοδειές. Τα πέτρινα βουνά στις κοιλάδες έχουν διαμορφωθεί κατά βαθμίδες και χρυσά φρούτα κρέμονται από τις περικοκλάδες τους. Τα άγρια φυτά που δεν παρήγαγαν τίποτα παρά μόνο ισχνά φρούτα ή ρίζες ακατάλληλες προς βρώσιν, έχουν μεταμορφωθεί με το πέρασμα των γενεών σε χυμώδη λαχανικά ή δέντρα με πληθώρα νόστιμων φρούτων. Χιλιάδες λεωφόροι και σιδηρόδρομοι οργώνουν τη γη και διαπερνούν τα βουνά. Ο ήχος της μηχανής ακούγεται στα άγρια φαράγγια των Άλπεων, του Καύκασου και των Ιμαλαΐων. Τα ποτάμια έχουν γίνει πλωτά, οι ακτές, προσεκτικά χαρτογραφημένες, είναι εύκολα προσβάσιμες, τεχνητά λιμάνια, με κόπο σκαμμένα και προστατευμένα από την οργή της θάλασσας, παρέχουν καταφύγιο στα πλοία. Βαθιά φρεάτια έχουν τοποθετηθεί μέσα στους βράχους, λαβύρινθοι από υπόγειες γαλαρίες έχουν εκσκαφή εκεί όπου μπορεί να γίνει εξαγωγή γαιάνθρακα ή άλλων ορυκτών. Στα σταυροδρόμια των οδικών αρτηριών μεγάλες πόλεις έχουν ξεπηδήσει και μέσα στα όρια τους έχουν συσσωρευτεί όλοι οι θησαυροί της βιομηχανίας, της επιστήμης και της τέχνης.

Γενεές ολόκληρες, που έζησαν και πέθαναν μέσα στη δυστυχία, καταπιεσμένες και κακομεταχειρισμένες από τους αφέντες τους, καταπονημένες από τον φόρτο της εργασίας τους, κληροδότησαν τα τεράστια αυτά επιτεύγματα στον αιώνα μας.

Για χιλιάδες χρόνια, εκατομμύρια άνθρωποι έχουν κοπιάσει για να καθαρίσουν τα δάση, να αποξηράνουν τους βάλτους και να ανοίξουν δρόμους στη στεριά και το νερό. Κάθε στρέμμα εδάφους που καλλιεργούμε στην Ευρώπη έχει ποτιστεί με τον ιδρώτα πολλών φυλών ανθρώπων. Κάθε εκτάριο έχει τη δική του ιστορία καταναγκαστικής εργασίας, αβάσταχτου κάματου και ανθρώπινης δυστυχίας. Κάθε χιλιόμετρο του σιδηρόδρομου, κάθε μέτρο υπόγειας στοάς έχει δεχτεί το μερίδιο του σε ανθρώπινο αίμα.

Τα τοιχώματα των ορυχείων διατηρούν ακόμα πάνω τους τα σημάδια από τα εργαλεία των εργατών που δούλευαν στην εξόρυξη. Η απόσταση από το ένα στήριγμα στο άλλο μπορεί να σημαδεύεται ως τάφος ενός ανθρώπου, και ποιος μπορεί να πει πόσο κόστισε ο καθένας από αυτούς τους τάφους, σε δάκρυα, σε στερήσεις, σε ανείπωτη εξαθλίωση της οικογένειας εκείνης που στηριζόταν στον πενιχρό μισθό του εργάτη που χάθηκε στην ακμή του από έκρηξη αερίων 4, κατολίσθηση, ή πλημμύρα;

Οι πόλεις, συνδεδεμένες μέσω σιδηρόδρομων και υδάτινων οδών, είναι οργανισμοί που έχουν επιβιώσει μέσα στους αιώνες. Σκάψτε από κάτω τους και θα βρείτε, το ένα πάνω στο άλλο, τα θεμέλια δρόμων ή σπιτιών, ή θεάτρων, ή δημοσίων κτιρίων. Ψάξτε την ιστορία τους και θα δείτε πως ο πολιτισμός της κάθε πόλης, η βιομηχανία της, τα ειδικά χαρακτηριστικά της, έχουν αργά αλλά σταθερά μεγαλώσει και ωριμάσει μέσα από τη συνεργασία των γενιών των κατοίκων τους πριν να φτάσει στο σημείο που έχει φτάσει σήμερα. Ακόμα και σήμερα, η αξία του κάθε σπιτιού, εργοστασίου, της κάθε αποθήκης, που έχει κατασκευαστεί με τον συσσωρευμένο κόπο εκατομμυρίων εργατών, τώρα νεκρών και θαμμένων, συντηρείται από την ίδια την παρουσία και τον κόπο των λεγεώνων των ανθρώπων που τώρα κατοικούν σε αυτή την ξεχωριστή γωνιά του πλανήτη. Κάθε ένα από τα άτομα που συνθέτει αυτό που αποκαλούμε Πλούτο των Εθνών οφείλει την αξία του στο γεγονός ακριβώς ότι είναι μέρος ενός ευρύτερου συνόλου. Τι θα ήταν ένα λιμάνι του Λονδίνου ή μια από τις μεγάλες αποθήκες του Παρισιού αν δεν βρίσκονταν σε αυτά ακριβώς τα μεγάλα κέντρα του διεθνούς εμπορίου; Τι θα γίνονταν τα ορυχεία μας, τα εργοστάσια μας, τα εργαστήρια, οι σιδηρόδρομοι, δίχως την μεταφορά τεράστιων ποσοτήτων εμπορεύματος που διεξάγεται καθημερινά μέσω γης και θαλάσσης;

Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εργαστεί για τη δημιουργία ενός πολιτισμού για τον οποίο περηφανευόμαστε σήμερα. Εκατομμύρια άλλοι, σκορπισμένοι στα πέρατα του πλανήτη, εργάζονται για να τον συντηρήσουν. Χωρίς αυτούς τίποτα δεν θα έμενε σε πενήντα χρόνια, παρά μόνο συντρίμμια.

Δεν υπάρχει ούτε καν μια σκέψη ή μια εφεύρεση που να μην είναι κοινή ιδιοκτησία, είτε μιλάμε για το παρελθόν ή για το παρόν. Χιλιάδες εφευρέτες, γνωστοί και άγνωστοι, που πέθαναν μέσα στη φτώχεια, έχουν συνεργαστεί για την εφεύρεση κάθε μίας από αυτές τις μηχανές που συνιστούν το μεγαλείο του ανθρώπου.

Χιλιάδες συγγραφείς, ποιητές, λόγιοι, έχουν κοπιάσει για να αυξήσουν τη γνώση, να εξανεμίσουν το λάθος και να δημιουργήσουν μια ατμόσφαιρα που να προάγει την επιστημονική σκέψη, χωρίς την οποία κανένα από τα θαύματα του αιώνα μας δεν θα μπορούσε να υπάρχει. Και αυτοί οι ίδιοι φιλόσοφοι, ποιητές, λόγιοι ή εφευρέτες έχουν με τη σειρά τους υποστηριχθεί από την εργασία του ανθρώπου όλους αυτούς τους αιώνες. Έχουν στηριχθεί και τραφεί, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά από το πλήθος των εργατών και των τεχνιτών όλων των ειδών. Άντλησαν την κινητήρια δύναμη τους από το περιβάλλον τους.

Η ιδιοφυΐα του Σέγουιν 5, του Μέιερ 6, και του Γκρόουβ 7, έχουν σίγουρα προσφέρει πολύ περισσότερα στην ανάπτυξη και εξάπλωση της βιομηχανίας από όλους μαζί τους καπιταλιστές του κόσμου. Αλλά και οι ίδιοι οι ιδιοφυείς άνθρωποι είναι τέκνα της βιομηχανίας και της επιστήμης. Μόνο όταν χιλιάδες ατμομηχανές δούλεψαν μπροστά στα μάτια όλων, μεταμορφώνοντας διαρκώς τη θερμότητα σε δυναμική ενέργεια, και αυτή την ενέργεια σε ήχο, φως και ηλεκτρισμό, μπόρεσε η διορατικότητα μιας ιδιοφυΐας να κάνει καθορίσει τις αρχές της μηχανικής και την ενότητα των φυσικών δυνάμεων. Και αν εμείς, τα παιδιά του δεκάτου ενάτου αιώνα, έχουμε επιτέλους κατανοήσει αυτή την αρχή, αν έχουμε μάθει πως να την εφαρμόζουμε, οφείλεται και πάλι στην εμπειρία της καθημερινότητας που προετοίμασε τον δρόμο. Οι στοχαστές του δεκάτου ογδόου αιώνα την παρατήρησαν και την κατέγραψαν, αλλά η ίδια η ιδέα παρέμεινε στάσιμη, γιατί ο δέκατος ένατος αιώνας δεν μεγάλωσε όπως ο δικός μας, δίπλα σε ατμομηχανές. Φανταστείτε πόσες δεκαετίες θα μπορούσαμε να περάσουμε αγνοώντας αυτό τον νόμο της φυσικής, που έφερε την επανάσταση στη σύγχρονη βιομηχανία, αν ο Βατ 8, δεν είχε βρει στο Σόχο ειδικευμένους εργάτες ώστε να ενσαρκώσουν τις ιδέες του στο μέταλλο, φτάνοντας όλα τα μέρη της μηχανής του στην τελειότητα, ώστε ο ατμός, εγκλωβισμένος μέσα σε έναν ολοκληρωμένο μηχανισμό, τιθασευμένος πιο πολύ και από ένα άλογο, πιο ευμεταχείριστος και από το νερό, έγινε επί τέλους η ίδια η ψυχή της σύγχρονης βιομηχανίας.

Κάθε μηχανή έχει την ίδια ιστορία. Μια μεγάλη σειρά από άυπνες νύχτες και φτώχεια, από δυσάρεστες διαπιστώσεις και από χαρές, από τμηματικές βελτιώσεις που έγιναν από ανώνυμους εργάτες, που πρόσθεσαν αυτά τα μικρά τίποτα στην αρχική εφεύρεση, χωρίς τα οποία ακόμα και η πιο γόνιμη ιδέα θα παρέμενε άκαρπη. Ακόμα περισσότερο: κάθε νέα ανακάλυψη είναι μια σύνθεση, το αποτέλεσμα αμέτρητων ανακαλύψεων που έχουν προηγηθεί στο απέραντο πεδίο της μηχανικής και της βιομηχανίας.

Επιστήμη και βιομηχανία, γνώση και εφαρμογή, ανακάλυψη και πρακτική συνειδητοποίηση που οδηγεί σε νέες ανακαλύψεις, διανοητική εργασία και χειρονακτική εργασία. Όλα δουλεύουν μαζί. Κάθε ανακάλυψη, κάθε πρόοδος, κάθε προσαύξηση του συνόλου του ανθρώπινου πλούτου, οφείλει την ύπαρξη της στις επώδυνες προσπάθειες, σωματικές και πνευματικές, του παρελθόντος και του παρόντος.

Με πιο δικαίωμα, λοιπόν, μπορεί οποιοσδήποτε να πάρει ακόμα και το απειροελάχιστο από αυτό το τεράστιο σύνολο και να πει, “Αυτό είναι δικό μου, όχι δικό σου;”

ΙΙΙ

Συμβαίνει, παρ’ όλα αυτά, στην πορεία των χρόνων που έχει διανύσει η ανθρωπότητα, όλα όσα δίνουν τη δυνατότητα στον άνθρωπο να παράγει και αν αυξάνει την παραγωγική του ισχύ, να έχουν οικειοποιηθεί από τους λίγους. Κάποια στιγμή, ίσως, θα συζητήσουμε το πως συνέβη αυτό. Προς το παρόν ας αρκεστούμε στο να δεχτούμε το γεγονός και να αναλύουμε τις συνέπειες του.

Σήμερα το έδαφος, το οποίο οφείλει την αξία του στις ανάγκες ενός συνεχώς αυξανόμενου πληθυσμού, ανήκει σε μια μειοψηφία που εμποδίζει τον λαό από το να το καλλιεργήσει ή δεν του επιτρέπει να το καλλιεργήσει με τις σύγχρονες μεθόδους. Τα ορυχεία, παρ’ ότι αντιπροσωπεύουν τον κόπο αρκετών γενεών και αποκτούν αξία από τις απαιτήσεις της βιομηχανίας ενός έθνους και την πυκνότητα του πληθυσμού, επίσης ανήκουν στους λίγους. Και αυτοί οι ολίγοι περιορίζουν την παραγωγή κάρβουνου ή την παρεμποδίζουν εντελώς, αν βρουν πιο επικερδείς επενδύσεις για το κεφάλαιο τους. Οι μηχανές είναι επίσης αποκλειστική ιδιοκτησία των λίγων, ακόμα και όταν μια μηχανή αντιπροσωπεύει τις προσθήκες που έγιναν στα πρόχειρα αρχικά σχέδια από τρεις ή τέσσερις γενιές εργατών, παρ’ όλα αυτά ανήκουν σε λίγους ιδιοκτήτες. Ακόμα και αν οι απόγονοι του ίδιου του εφευρέτη που κατασκεύασε την πρώτη μηχανή κατασκευής δαντέλας, έναν αιώνα πριν, παρουσιάζονταν σήμερα σε ένα εργοστάσιο παραγωγής δαντέλας στη Βασίλεια 9 ή στο Νόττινγκχαμ 10 και απαιτούσαν τα δικαιώματα τους, θα έπαιρναν για απάντηση : “Κάτω τα χέρια! αυτή η μηχανή δεν είναι δική σου”, και αν προσπαθούσαν να την πάρουν, θα τους πυροβολούσαν.

Οι σιδηρόδρομοι, που θα ήταν τελείως άχρηστα παλιοσίδερα αν δεν υπήρχε ο άφθονος πληθυσμός της Ευρώπης, η βιομηχανία, το εμπόριο και οι αγορές των, ανήκουν σε λίγους μετόχους που πιθανόν αγνοούν το που βρίσκονται οι ράγες των σιδηροδρόμων που τους αποφέρουν μεγαλύτερα κέρδη και από αυτά των μεσαιωνικών βασιλιάδων. Και αν τα παιδιά αυτών που πέθαναν κατά χιλιάδες κατασκευάζοντας τις ράγες αυτές και τις σήραγγες μαζεύονταν μια μέρα, ρακένδυτοι και πεινασμένοι για να απαιτήσουν ψωμί από τους μετόχους, θα αντιμετωπίζονταν με ξιφολόγχες και κανονιοβολισμούς, για να τους διαλύσουν και να διαφυλάξουν “κατοχυρωμένα δικαιώματα”.

Μέσα από αυτό το τερατώδες σύστημα, ο γιος ενός εργάτη, με την γέννηση του, δεν θα βρει κανένα χωράφι για να οργώσει, καμία μηχανή για να χειριστεί, κανένα ορυχείο για να σκάψει, χωρίς πρώτα να αναγκαστεί να παραχωρήσει ένα μεγάλο μέρος της παραγωγής του σε έναν αφέντη. Πρέπει να πουλήσει την εργασία του για έναν πενιχρό και αβέβαιο μισθό. Ο πατέρας του και ο παππούς του κόπιασαν για να αρδεύσουν το χωράφι, να χτίσουν τον μύλο, να τελειοποιήσουν την μηχανή. Έδωσαν μέσω της εργασίας τους όλη τους την ενέργεια, και τι άλλο θα μπορούσαν να έχουν δώσει; Αλλά ο διάδοχος τους έρχεται στον κόσμο φτωχότερος από τον πιο ποταπό αγριάνθρωπο. Αν καταφέρει να εξασφαλίσει άδεια για να οργώσει τα χωράφια, αυτό συμβαίνει υπό τον όρο της παραχώρησης του ενός τετάρτου της συγκομιδής του στον αφέντη του και άλλο ένα τέταρτο στην κυβέρνηση και τους μεσάζοντες. Και αυτός ο φόρος, που του επιβάλει το Κράτος, οι καπιταλιστές, ο αφέντης της περιοχής και οι μεσολαβητές, συνεχώς αυξάνεται. Σπάνια του δίνει την ευχέρεια να βελτιώσει τις μεθόδους καλλιέργειας του. Αν ασχοληθεί με τη βιομηχανία, του επιτρέπεται να εργαστεί — αν και μερικές φορές ούτε καν αυτό — μόνο υπό την προϋπόθεση να παραδώσει τη μισή ή δύο τρίτα της παραγωγής του σε αυτόν τον οποίο η πολιτεία αναγνωρίζει ως ιδιοκτήτη των μηχανημάτων.

Φωνάζουμε ντροπή για τον φεουδάρχη βαρόνο που απαγόρευε στον χωρικό να εκμεταλλευτεί έστω και ένα σβώλο από την λάσπη της γης εκτός και αν του παρέδιδε το ένα τέταρτο της σοδειάς του. Αποκαλούμε αυτούς τους καιρούς βάρβαρους. Αλλά αν οι τύποι άλλαξαν, οι σχέσεις παρέμειναν ίδιες, και ο εργάτης αναγκάζεται στο όνομα της ελεύθερης απασχόλησης να δεχτεί φεουδαλικές υποχρεώσεις. Γιατί, όπου και αν στραφεί, δεν θα βρει καλύτερες συνθήκες. Τα πάντα είναι προσωπική ιδιοκτησία και πρέπει να το δεχτεί ή να πεθάνει από την πείνα.

Το αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι πως όλη η παραγωγική διαδικασία στρέφεται προς λάθος κατεύθυνση. Το επιχειρηματικό πνεύμα δεν απασχολείται καθόλου με για την πρόοδο της κοινότητας. Ο μόνος του σκοπός είναι η αύξηση των κερδών των κερδοσκόπων. Έτσι εξηγούνται και οι συνεχείς διακυμάνσεις του εμπορίου και οι περιοδικές κρίσεις στη βιομηχανία, κάθε μια εκ των οποίων πετάει στους δρόμους δεκάδες εργατών.

Οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να προμηθευτούν με τους μισθούς τους τον ίδιο τον πλούτο τον οποίο παρήγαγαν, και η βιομηχανία αναζητεί διέξοδο σε ξένες αγορές, ανάμεσα στις υψηλές τάξεις των άλλων εθνών. Στην Ανατολή, την Αφρική, παντού, στην Αίγυπτο, στο Τόνκιν 11 ή στο Κονγκό, ο Ευρωπαίος στηρίζει την εξάπλωση της δουλείας. Και αυτό πράττει. Αλλά σύντομα βρίσκει παντού παρόμοιους ανταγωνιστές. Όλα τα έθνη εξελίσσονται πάνω στις ίδιες γραμμές και έτσι πόλεμοι, ατελείωτοι πόλεμοι ξεσπούν για το δικαίωμα της προτεραιότητας στην αγορά. Πόλεμοι για την κατάκτηση της Ανατολής, πόλεμοι για την κυριαρχία στη θάλασσα, πόλεμοι για τον έλεγχο των εισαγωγών και για την επιβολή όρων στα γειτονικά κράτη. Πόλεμοι εναντίων αυτών των “μαύρων” που εξεγείρονται! Ο βρυχηθμός των κανονιών δεν σταματά ποτέ στον κόσμο, φυλές ολόκληρες σφαγιάζονται, τα κράτη της Ευρώπης ξοδεύουν το ένα τρίτο του προϋπολογισμού τους σε πολεμικό εξοπλισμό, και όλοι ξέρουμε πόσο βαρύς είναι ο πέλεκυς της φορολογίας για όλα αυτά στους εργάτες.

Η παιδεία παραμένει ακόμα προνόμιο μιας μικρής μειοψηφίας, γιατί είναι ανώφελο να μιλάμε για παιδεία όταν το παιδί ενός εργάτη αναγκάζεται, από την ηλικία των δεκατριών, να κατέβει στα ορυχεία ή να βοηθήσει τον πατέρα του στο χωράφι. Είναι ανώφελο να μιλάμε για σπουδές στον εργάτη, που επιστρέφει στο σπίτι του το απόγευμα συντετριμμένος από τον υπέρμετρο φόρτο της εργασίας του και την κτηνώδη ατμόσφαιρα που αυτή επιβάλει. Η κοινωνία είναι έτσι καταδικασμένη να παραμείνει χωρισμένη σε δύο εχθρικά στρατόπεδα και υπό αυτές τις συνθήκες η ελευθερία είναι μια λέξη κενή. Ο ριζοσπάστης ξεκινά απαιτώντας επέκταση των πολιτικών δικαιωμάτων, αλλά σύντομα βλέπει πως η πνοή της ελευθερίας οδηγεί στην άνοδο του προλεταριάτου, και έτσι γυρνάει, αλλάζει γνώμη, και επιστρέφει στην κατασταλτική νομοθεσία και την διακυβέρνηση δια της βίας.

Ένας τεράστιος αριθμός δικαστηρίων, δικαστών, εκτελεστών, αστυνομικών και δεσμοφυλάκων απαιτείται για την διαφύλαξη αυτών των προνομίων. Και αυτός το τεράστιο πλήθος οδηγεί με τη σειρά του στη γένεση ενός ολόκληρου συστήματος κατασκοπίας, ψευδομαρτυρίας, πληροφοριοδοτών, ένα σύστημα απειλών και διαφθοράς.

Το σύστημα κάτω από το οποίο ζούμε με τη σειρά του ελέγχει την ανάπτυξη του κοινωνικού αισθήματος. Όλοι γνωρίζουμε πως χωρίς εντιμότητα, χωρίς αυτοσεβασμό, χωρίς συμπόνια και αλληλοβοήθεια το ανθρώπινο είδος θα εξαφανιστεί, όπως εξαφανίζονται τα λιγοστά είδη ζώων που ζουν μέσα από λεηλασίες ή τα μυρμήγκια που κρατούν σκλάβους 12. Αλλά τέτοιες έννοιες δεν είναι του γούστου των τάξεων που κυβερνούν, και έχουν επεξεργαστεί ένα ολόκληρο σύστημα ψευτοεπιστήμης για να μας διδάξουν το αντίθετο.

Έξοχα κηρύγματα μας διδάσκουν την αρχή πως όποιος κατέχει κάτι πρέπει να το μοιραστεί με αυτούς που δεν έχει τίποτα, αλλά εκείνος που θα ενεργήσει κατ’ αυτόν τον τρόπο ενημερώνεται πολύ γρήγορα πως αυτά τα ευγενικά αισθήματα είναι πολύ όμορφα όταν πρόκειται για ποίηση, αλλά όχι και στην πράξη. “Το να ψεύδεσαι σημαίνει εξευτελισμό και προσβολή ίδιου μας του εαυτού” λέμε, κι όμως κάθε πολιτισμένη μορφή ζωής γίνεται ένα τεράστιο ψέμα. Εξοικειώνουμε τους εαυτούς και τα παιδιά μας στην υποκρισία, στην εξάσκηση μιας διπρόσωπης ηθικής. Και αφού το μυαλό μας αρρωσταίνει από τα ψέματα, κοροϊδεύουμε τον εαυτό μας με σοφιστείες. Υποκρισία και σοφιστεία γίνονται η δεύτερη φύση του πολιτισμένου ανθρώπου.

Αλλά μια κοινωνία δεν μπορεί να ζει έτσι. Πρέπει να επιστρέψει στην αλήθεια ή να πάψει να υπάρχει.

Έτσι οι συνέπειες που πηγάζουν από την ύπαρξη του μονοπωλίου απλώνονται σε ολόκληρη την κοινωνική ζωή. Υπό τη σκιά του θανάτου, οι ανθρώπινες κοινωνίες θα πρέπει να επιστρέψουν στις πρώτες αρχές : Τα μέσα για την παραγωγή αποτελούν συλλογική εργασία όλης της ανθρωπότητας, η ίδια η παραγωγή θα πρέπει να είναι συλλογική ιδιοκτησία του είδους μας. Η ατομική κατανομή ούτε δίκαιη είναι ούτε λειτουργική. Τα πάντα ανήκουν στους πάντες. Όλα τα πράγματα είναι για όλους τους ανθρώπους, εφ’ όσον όλοι οι άνθρωποι τα έχουν ανάγκη και εφ’ όσον όλοι οι άνθρωποι έχουν δουλέψει στο μέτρο στο οποίο μπορούν για να τα παράγουν, και αφού δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί το μερίδιο του καθενός στην συνολική παραγωγική διαδικασία του παγκόσμιου πλούτου.

Όλα ανήκουν σε όλους!. Ιδού μια τεράστια συλλογή από εργαλεία και σκεύη. Ιδού όλοι αυτοί οι σιδερένιοι σκλάβοι που αποκαλούμε μηχανές, που σπέρνουν και θερίζουν, που γνέθουν και υφαίνουν για μας, φτιάχνουν και ξεφτιάχνουν, επεξεργάζονται πρώτες ύλες για να παράγουν τα θαύματα της εποχής μας. Αλλά κανείς δεν έχει δικαίωμα να οικειοποιηθεί ούτε ένα από αυτά τα μηχανήματα και να πει “Αυτό είναι δικό μου, αν θέλετε να το χρησιμοποιήσετε θα πρέπει να μου καταβάλετε φόρο για την παραγωγή σας” περισσότερο από ότι ο φεουδάρχης βαρόνος είχε το δικαίωμα να πει στον χωρικό “Αυτός ο λόφος, αυτό το λιβάδι, ανήκουν σε μένα και θα πρέπει να μου πληρώσει φόρο για κάθε δεμάτι καλαμπόκι που μαζεύεις, για κάθε θημωνιά που φτιάχνεις”.

Όλα ανήκουν σε όλους! Αν ο άνδρας και η γυναίκα δουλέψουν όσο τους αρμόζει, έχουν δικαίωμα στο μερίδιο τους από τη συνολική παραγωγή όλων και αυτό το μερίδιο είναι αρκετό για να εξασφαλίσει την ευημερία τους. Όχι πια άλλες αφηρημένες φόρμουλες όπως “Το δικαίωμα του εργάζεσθε” ή “Σε κάθε έναν ολόκληρο το μερίδιο της εργασίας του”. Αυτό που διακηρύσσουμε είναι Το Δικαίωμα Στην Ευημερία : Ευημερία Για Όλους!

Σημειώσεις:

1) Είναι εκπληκτική στην παράγραφο αυτή η αναφορά στον πολιτισμό/ καλλιέργεια, κάτι που χάνεται στην ελληνική μετάφραση. Το ρήμα défricher που στα αγγλικά μεταφράζεται clean σημαίνει την ιδιοποίηση εντός του πολιτισμού. Culture όπως είναι γνωστό είναι βέβαια και η καλλιέργεια και ο πολιτισμός. Η επόμενη αναφορά στην καλλιέργεια δεν είναι τυχαία. Γι’ αυτό και προτίμησα τον όρο “κατακτηθεί”, αντί του “καθαριστεί”. Πρόκειται δηλαδή για την ιδιοποίηση της Αγνής Φύσης από τον Άνθρωπο, έννοιες που ακόμη δεσπόζουν και είναι εντελώς δυτικοκεντρικές.

2) Εννοεί την μεγάλη πεδιάδα στο κέντρο της Βορείου Αμερικής, μεταξύ των δυο οροσειρών, Απαλάχια και Βραχώδη όρη με έκταση 3.6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα (η Ελλάδα έχει έκταση 132000 τετραγωνικά χιλιόμετρα)
http://www.iisd.org/agri/default.htm
http://geography.about.com/gi/dynamic/offsite.htm
http://www.infoplease.com/ipa/A0107588.html

3) Αναφέρεται στη Διεθνή Έκθεση του Παρισιού το 1889 και το 1900 που γινόταν στο Πεδίο του Άρεως (Champ de Mars). Το πρωτότυπο κείμενο στα γαλλικά γράφτηκε το 1892 οπότε αναφέρεται μόνο στην έκθεση του 1889, ενώ το αγγλικό κείμενο γράφτηκε το 1906 και αναφέρει και τις δύο εκθέσεις.

4) Στα ανθρακωρυχεία, είναι σχετικά συχνό φαινόμενο να απελευθερώνεται μείγμα αερίων (κυρίως μεθάνιο) το οποίο γίνεται εκρηκτικό όταν αναμειγνύεται με τον αέρα.
http://www.thefreedictionary.com/firedamp

5) Marc Séguin (1786-1875), Γάλλος μηχανικός και εφευρέτης των γεφυρών με συρματόσχοινο (suspension bridge) και του σωληνοειδούς λέβητα ατμομηχανής.
http://www.structurae.de/en/people/data/des0127.php

6) Julius Robert von Mayer (1814–1878), Γερμανός γιατρός και φυσικός, από τη θερμότητα του σώματος των ζωών κατέληξε σε μία γενική σχέση μεταξύ θερμότητας και έργου Το 1842 ανακοίνωσε ανεξάρτητα από τον Τζούλ (J.P. Joule) το μηχανικό ανάλογο της θερμότητας, ως αποτέλεσμα του νόμου διατήρησης της ενέργειας. Το 1845 έδωσε έναν ακόμα πιο γενικό ορισμό του νόμου του. http://reference.allrefer.com/encyclopedia/M/Mayer-Ju.html

7) Sir William Robert Grove (1811-1896), Άγγλος δικαστής και επιστήμονας, ασχολήθηκε με την ηλεκτροχημεία, και ανέπτυξε αρκετά βολταϊκά κύτταρα με ένα εξ αυτών να αποτελεί τον πρόγονο των σημερινών μπαταριών. Η θεωρία του βρίσκεται συγκεντρωμένη στο βιβλίο του Η Συσχέτιση των Φυσικών Δυνάμεων (The Correlation of Physical Forces) στο οποίο υποστηρίζει ότι όλες οι μορφές ενέργειας στην φύση (Φως, Ηλεκτρισμός, Θερμότητα) είναι αλληλομετατρέψιμες.
http://2.1911encyclopedia.org/G/GR/GROVE_SIR_WILLIAM_ROBERT.htm

8) James Watt (1736–1819), Σκοτσέζος Εφευρέτης. Έκανε μετατροπές στην ατμομηχανή φτιάχνοντας ξεχωριστό θάλαμο συμπύκνωσης, αντλία αέρα για την παροχή ατμού στον θάλαμο καθώς και την μόνωση σε μέρη της μηχανής, καθώς επίσης τελειοποίησε την περιστροφική μηχανή τις οποίες εφευρέσεις κατοχύρωσε τα δικαιώματα τους.. Αργότερα έγινε κατασκευαστής μηχανών στο Σόχο (κοντά στο Μπέρμιχαμ της Αγγλίας) και καθιέρωσε τον όρο ιπποδύναμη. Το Βατ, μονάδα ηλεκτρικής ενέργειας έχει ονομαστεί προς τιμή του.
http://reference.allrefer.com/encyclopedia/W/Watt-Jam.html

9) Basel, στα γαλλικά Bâle Πόλη της Βόρειας Ελβετίας στα σύνορα με Γαλλία και την Γερμανία. Είναι χτισμένη στον ποταμό Ρήνο και συνεπώς αποτελεί το λιμάνι της Ελβετίας μιας και ο Ρήνος είναι η μοναδική έξοδος στην θάλασσα. Λόγω του Ρήνου αποτελεί μεγάλο εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο της Ελβετίας.
http://switzerland.isyours.com/e/guide/basel/index.html

10) Nottingham Πόλη της κεντρικής Αγγλίας. Αποτελούσε αγροτική περιοχή μέχρι την εμφάνιση της βιομηχανίας, και λόγω των ορυχείων γαιάνθρακα της περιοχής έγινε μεγάλο βιομηχανικό κέντρο.

11) Tonkin ή Tongin. Ιστορική περιοχή στη νοτιοδυτική Ασία, που αποτελεί σήμερα κομμάτι του βορείου Βιετνάμ. Η πρωτεύουσα του ήταν η πόλη του Τόνκιν, το σημερινό Ανόι και πρωτεύουσα του Βιετνάμ. Το 1884 η Γαλλία κατέλαβε το Βιετνάμ δημιουργώντας τα προτεκτοράτα του Τόνκιν και του Ανάμ (Annam). Το 1887 έγινε μέρος της Ένωσης της Ινδοκίνας και κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο καταλήφθηκε από τους Ιάπωνες το 1940. Το 1941 ξεκίνησε, στο Τόνκιν και το Ανάμ ένοπλος αγώνας ενάντια στους Ιάπωνες, με ηγέτη τον Χο Τσι Μινχ (Ho Chi Minh). Το 1945 ανακηρύχθηκε το Βιετνάμ ανεξάρτητο κράτος και το 1946 ξεκίνησε ο αντιαποικιακός πόλεμος ενάντια στη Γαλλία. Το 1950 διχοτομήθηκε το Βιετνάμ σε βόρειο και Νότιο και επανενοποιήθηκε το 1976 μετά τον πόλεμο εναντίων των Αμερικάνων.
http://www.bartleby.com/65/to/Tonkin.html
http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1243686.stm

12) Slave-Keeping Ants. Μερικά είδη μυρμηγκιών, επιτείθονται σε αποικίες άλλων μυρμηγκιών και παίρνουν τα αυγά , που χρησιμοποιούν ως εργάτες, σχηματίζοντας έτσι αποικίες με μέλη που δεν έχουν γενετική συγγένεια με την βασίλισσα. Μερικά τέτοια παρασιτικά είδη μυρμηγκιών, είναι πλήρως εξαρτώμενα από τέτοιους «σκλάβους» στον βαθμό που δεν μπορούν να τραφούν από μόνα τους. Γενικά αυτά τα είδη μυρμηγκιών είναι ελάχιστα.
http://www.encyclopedia4u.com/a/ant.html